ĐÀO VŨ ANH HÙNG - du tử lê, cõi thơ, cõi nhớ, cõi tình

15 Tháng Tám 201512:00 SA(Xem: 8314)
ĐÀO VŨ ANH HÙNG - du tử lê, cõi thơ, cõi nhớ, cõi tình

(Bài nói chuyện trong buổi Chiều Thơ Nhạc Du Tử Lê Dallas, ngày 22 tháng 3-97.)

daovuanhhung-content

Nhà văn Đào Vũ Anh Hùng

Du Tử Lê đến Dallas lần này không phải lần đầu. Trước đây, cuối Thu năm 1982, Lê đã đến trong một đêm văn nghệ thật ấm cúng và dễ thương, cùng với Nhạc sĩ Trần Duy Đức, Song Ngọc, Nhà thơ Cao Đông Khánh, vân vân... Đêm đó là đêm ra mắt cuốn sách: Du Tử Lê, Tác Giả và Tác Phẩm, tập 1, và giới thiệu thơ Du Tử Lê do Trần Duy Đức phổ nhạc; lấy tên là “Chiều Nay, Chiều Thơ Nhạc.” Buổi sinh hoạt được nồng nàn đón nhận.

Lần thứ hai, ngày Father Day năm ngoái, Du Tử Lê đến Dallas với bạn bè, dự buổi trao giải thưởng Young Leaders Awards, nói chuyện về thơ với giới trẻ. Sau đó, chúng tôi đã tổ chức cho Lê một đêm họp mặt ở nhà hàng Thanh Thanh. Một họp mặt gói gọn, rất gọn trong một vài gia đình bạn hữu thân và yêu thơ Lê. Nhỏ, hẹp thôi, nhưng dư âm ngầy ngật, ra về nuối tiếc. Bởi đêm đó là đêm thơ Du Tử Lê nghe bằng nhạc và qua giọng hát Tú Nga, với lối trình diễn vượt ra ngoài khuôn mẫu. Thơ Du Tử Lê cũng là thứ ngôn ngữ ở bên ngoài khuôn mẫu, nên giữa thơ, nhạc và người ca sĩ đã có một sự hòa hợp tuyệt diệu, bài ca trở nên tuyệt diệu.

Tú Nga nồng nàn trong giọng hát, trong lối diễn tả. Tay nâng niu giọt nhạc, tay hứng đỡ thanh âm. Hồn thả tung, giọng ca vút bổng. Nhạc quyện cùng thơ. Tú Nga đã hát hết mình. Hát tung hê cảm giác. Hát buông thả hồn mình theo từng nốt nhạc. Hát say mê từng lời. Hát thổn thức từng chữ. Thơ Lê. Thơ Lê. Đêm đó cả Lê, cả tôi, tất cả mọi người hiện diện đều ngẩn ngơ, thú vị nghe thơ Lê bằng nhạc, từ giọng hát Tú Nga. Bàng hoàng. Nhớ mãi. Tôi biết, Lê nhớ mãi.

Đó là hai lần Lê đến Dallas. Nhưng hai lần ấy đã để lại cho Lê lẫn chúng tôi nhiều kỷ niệm khó quên và những ân tình đáng nhớ. Hai lần đó, Du Tử Lê đã đem đến cho giới yêu thơ ở Dallas nhiều thú vị ngỡ ngàng. Thú vị và ngỡ ngàng cho nhiều người chưa biết Lê, chưa bao giờ đọc thơ Lê, đã đành; nhưng thú vị và ngỡ ngàng cho cả những người đã đọc, đã biết Lê từ trước, bây giờ mới khám phá ra tại sao thơ tình Du Tử Lê được nhiều người yêu mến! Trong đó, có tôi.

Tôi thân biết Du Tử Lê từ trước, nhưng đọc và yêu thơ Lê một cách muộn màng. Tôi thấy mình như trẻ lại, thanh xuân. Như sống lại một thời để yêu, yêu nồng nàn. Và một thời để nhớ, nhớ nồng nàn.

Yêu và nhớ. Thơ Lê đầy những yêu và nhớ. Những hạnh phúc say điên của gần gụi và hạnh phúc buồn rầu của chia xa. Lê đã đến Dallas, đem theo lần ấy, đĩa CD Em Hiểu Vì Đâu Chim Gọi Nhau, trong đó có bài thơ do Trần Duy Đức phổ nhạc: Chỉ Nhớ Người Thôi Đủ Hết Đời, tiếng hát Lê Uyên, có những câu, trước đó, tôi không thể tìm ở đâu, và sau này, có lẽ, cũng không đâu có được những câu thơ nói về cái nhớ mênh mang tha thiết đến độ ngậm ngùi, như thế. 

  chỉ nhớ người thôi đủ hết đời
 chim về góc biển bóng ra khơi
 lòng tôi lũng thấp, tâm hiu quạnh
 chẳng chiến chinh mà cũng lẻ đôi. 

Phải hát lên. Phải hát lên, dù giọng hát hay hay dở, cũng phải hát lên, mới thấy tất cả rung động của thơ Lê trong âm điệu:

  đôi khi nghe ấm trên da thịt
 chăn gối thơm hơi người
 như thể ai đi mới trở về. 

 .....
 người đi để lại hồn thơ dại
 tôi vó câu buồn 
 sâu sớm mai. 

Tôi nghe Lê Uyên hát mà rúng động từng sợi tơ non cảm xúc. Bài thơ phổ nhạc đầy âm hưởng tây phương nhưng mang hồn đông phương cổ kính, đã cho tôi hình dung ra nỗi nhớ thê thiết vô ngần của khúc Chinh Phụ Ngâm ai oán: 

 chỉ nhớ người thôi sông đủ cạn
 nói gì kiếp khác với đời sau. 

Tôi đã đọc những bài thơ tình của Du Tử Lê, khởi đầu chỉ là sự chu toàn một bổn phận bạn tôi nhờ cậy, tổ chức “Chiều Nay Chiều Thơ Nhạc,” để Lê về Dallas ra mắt sách và giới thiệu nhạc. Đó là lần đầu tiên tôi đọc thơ Lê, đọc say mê và nghiêm túc. Tôi giật mình thích thú khi khám phá ra một cách muộn màng cái cảm xúc êm đềm cắt cứa trái tim mình khi hồi tưởng lại những cuộc tình lỡ trong đời. Tôi thảng thốt vì ngôn ngữ Lê dùng, vì những điều tầm thường hết sức của đời sống, trong đời sống, nhưng khi là thơ, chỉ có Du Tử Lê mới đem được tình yêu vào mọi chốn, mọi nơi, mọi ngõ ngách của đời dung tục hay chỗ thanh cao: 

 thiền viện tôi trưng chỉ ảnh em
 kinh kệ nghìn pho có một tên
 viết hoa một chữ không ai hiểu

  Phật bảo: - kinh mà không phải kinh. 

Đêm hôm đó anh Thanh Hùng đã ngâm bài thơ này, giọng ngâm như lời kinh cứu khổ, như bài kệ chiêu niệm Tình Yêu, ngân nga đến tê tái lòng. Có phải chăng yêu là khổ? Yêu là chia lìa? Là ngăn cách? Là tan vỡ? Là trống vắng? Cô đơn? Buồn thảm? 

  rồi em bỏ tôi đi
 anh ở lại như con sâu kèn
 ngủ vùi trong bao kín tối tăm 

Nỗi buồn không phải chỉ gói ủ trong trái tim Lê. Nó đã tràn phủ, đã tưới đầy,đã thấm ướt tất cả mọi cảnh, mọi vật, mọi hình ảnh chung quanh. Để thơ Lê, không những chỉ là nhạc, mà còn là tranh vẽ. Có khi chỉ là vài nét chấm phá rất như sơn thủy của Đường Thi. Có khi là tranh tĩnh vật lạnh lùng, nhưng Lê đã ban cho gỗ đá một linh hồn sống động mà u uất, biết buồn dùm, mang hộ và đã cùng nhà thơ chia sẻ mối sầu ảm đạm của cô đơn. Điềm đạm thôi, nhưng vô ngần thống thiết: 

 tháng hai bụi phủ từng vai ghế
 tôi với bàn: chia nỗi ngổn ngang. 

Những bức tranh sầu buồn hoài niệm những gì đã mất đi, nhưng thực vẫn hoài hoài trong trái tim hôi hổi của người nghệ cảm. Có phải không? Lê cũng như chúng ta đã mất quê hương, để từ nỗi mất kéo theo niềm day dứt nhớ, trầm thống nhớ và Lê ai oán kêu lên: 

  nhớ lại trong đêm nay
 nơi quê hương khuất bóng.
 .....
 nhớ lại trong đêm nay
 nhớ ngày mới mở mắt
 chiến cuộc lùa ta bay
 theo đường bay tang tóc.

 .....
  nhớ lại trong đêm nay
 từ ngôi trường thơ ấu
 nhớ mặt từng ông thầy
 nhớ chỗ ngồi cuối lớp. 

Thơ Tình Du Tử Lê được yêu chuộng, là vì nó không phải là thơ tình thường của thứ thơ viễn mộng, than gió khóc mây, mơ trăng sao tưởng hoa bướm, gọi nắng réo mưa, thở than đến làm người nghe sốt ruột. Ngôn ngữ của Lê hay “cõi thơ” của Lê gồm đầy, có đủ những thứ đó nhưng được trình bày một cách riêng, rất riêng, cách lạ, rất lạ, rất Du Tử Lê, mà trong đó, Tình Yêu được nâng cao đến thiêng liêng. Như hình ảnh những người nữ, Em Và Mẹ, Và Quê Hương. Quê Hương là Mẹ, là Em, là đối tượng cực cùng cao trọng mà Lê thánh hóa: 

  hãy hỏi Chúa đi, rồi em sẽ hay
 tôi gầy như lá, lá như mây
 rừng khuya thổi rớt bao tâm sự
 thiên đàng tôi là người hay ai? 

 hỏi môi đi, môi còn muối mặn? 
  hỏi tóc đi, sông những buồn vui? 
 và hỏi Chúa đi, Chúa sẽ trả lời
 trong tay Thánh Nữ, có đời tôi. 

Trong thơ Lê có nhạc. Bởi thế mà nhiều nhạc sĩ đã hứng cảm lấy thơ Lê phổ nhạc. Trường hợp thơ phổ nhạc không hiếm thiếu, nhưng tác giả có nhiều thơ được phổ nhạc và được quần chúng đón nhận nhiệt tình và nhiệt tình yêu thích, tôi nghĩ, chỉ có Du Tử Lê. Người ta yêu thích thơ Lê, bởi thơ Lê đưa dắt chúng ta bước thẳng vào cuộc đời, thiết tha ôm ấp lấy đời sống. Chắt chiu cưng quý đời sống vì đời sống đó của Lê, có tình yêu, có bạn bè, có những điều mà chỉ những người có cảm năng nhậy bén và tài hoa nghệ sĩ như Lê mới nhận thức, mới thấu suốt được mọi tế vi huyền nhiệm của tình yêu và Lê đã đem khả năng mình để âu yếm tôn vinh, say mê tận tụy khi nhìn vào một nơi chốn mà Lê gọi là Ở Chỗ Nhân Gian Không Thể Hiểu. Chỉ một mình Lê hiểu và Lê có sứ mạng thiêng liêng phải đem truyền giảng: 

 hãy nói về cuộc đời
 khi tôi không còn nữa
 sẽ lấy được những gì?
 về bên kia thế giới 
 ngoài trống vắng mà thôi
 Thụy ơi và tình ơi. 

Có phải không? Thơ Tình của Lê đầy ắp mùi Thiền, chứa chan kinh điển của mọi thứ tôn giáo mà Lê nhiệt thành rao giảng trong vai trò của một cấp thừa sai. Tôi thật tình không thể biết được có bao nhiêu người nữ đã đi qua đời Lê. Nhưng tôi biết Lê chung thủy, yêu say đắm và giữ gìn trân trọng kỷ niệm, những cuộc tình vỡ tan cũng đẹp,với những người con gái yêu Lê và Lê yêu. Tôi nghiệm ra điều đó vì tấm lòng của Lê đối với bạn bè cũng thủy chung, đằm thắm như vậy, và vì chúng tôi hiểu nhau.

Thơ tình Du Tử Lê không chỉ thế thôi đâu. Nó chứa đựng không phải chỉ tình yêu người nam với người nữ, giữa Lê và những người con gái yêu Lê và Lê yêu. Nó là tổng hợp cả tình Lê với Mẹ, với Chị, với Em, với Anh em bạn bè, với Đất nước, Quê hương. Em Và Mẹ Và Tôi Là Một. Du Tử Lê Với Quê Hương Là Một. Nhà văn Mai Thảo gọi đó là “cõi” thơ Du Tử Lê, mênh mông, sáng tạo, sung mãn, mới và mới không ngừng. Nguyên Sa, Nguyễn Mạnh Trinh, Đỗ Quý Toàn, cùng những người phê bình khác gọi “cõi thơ Du Tử Lê” là những gì rất lớn, bởi Lê là một nhà thơ lớn của văn học nghệ thuật miền Nam, tiêu biểu và độc đáo, không thuộc một trường phái nào cả.

Nói như Đỗ Quý Toàn: “...Thơ Du Tử Lê gần đây, phải gọi là lạ. Phải nói là mới. Phải nói là những người khác không thể làm được. Nếu có khổ công dùi mài thì cũng chỉ có thể giông giống mà không có cái thần độc đáo. Thần khí độc đáo đó, chỉ có nơi những người sống chết với thơ, như Du Tử Lê, mới có thể có được mà thôi.”

Tôi không dám và không thể mệnh danh thơ Du Tử Lê, mà chỉ giản dị và thân mật, yêu mến gọi đó là thơ Lê, thơ Du Tử Lê. Tôi không làm cái điều phê bình hay phân tích thơ Lê ngày hôm nay. Vì tôi không đủ khả năng. Tôi chỉ xin phép được nói lên cảm nghĩ và sự yêu thích thơ Lê, trong “cõi” riêng của tôi. Bởi vì thơ Lê lạ lắm, nó đã cho tôi rất nhiều cảm động. Hứng khởi có, ngậm ngùi có. Về tình yêu người, yêu thương đời sống. Tôi tìm thấy đầy đủ những cái rất riêng tư của mình trong thơ Lê. Nhất là tình yêu và tuổi thơ, cùng niềm say mê thú vị với cây đũa nhiệm mầu của bà Tiên, ở trong tay Lê đã ban cho chim chóc, núi đồi, sông lạch, cỏ cây, gỗ đá những linh hồn sống động, khiến tôi thấy như được quay về với tuổi thơ tôi, tuổi thơ Lê nơi ngôi trường Hàng Vôi, Hà Nội mà chúng tôi đã có một thời thơ ấu cùng nhau. Hà Nội, mùa đông, những chiếc lá bàng nằm quằn quại thở thoi thóp trên sân trường. Những con vật vẽ nói tiếng người trong phim hoạt họa ở rạp Lửa Hồng... Những con rối diễn tuồng cổ tích trên sân khấu Nhà Hát Lớn Hà Nội của Họa sĩ Mạnh Quỳnh, để Lê có: con dế buồn tự tử giữa đêm sương; có: giòng sông tội lỗi, bầy sẻ cũ cũng qua đời lặng lẽ, con sóng tình vỗ mãi một âm quên, hay: tháng hai cành nhớ lá sương đầy, Hay: tôi buồn như phố cũ như tay...bàn chân từng ngón ngưng không thở.., còn nhiều, nhiều nữa. (...)

 

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
31 Tháng Mười Hai 202310:10 SA(Xem: 416)
Nói một cách dễ hiểu hơn, thơ ông phù hợp với kích cỡ tôi, kích cỡ tâm hồn tôi, phù hợp với khả năng lãnh nhận, thu vào của tôi, và trong con mắt thẩm mỹ tôi,
07 Tháng Mười Một 20233:47 CH(Xem: 754)
Chúng tôi quen anh vào cuối năm 1972.
19 Tháng Mười 20231:33 CH(Xem: 981)
Anh chưa đến hay anh không đến?!
05 Tháng Mười 202312:00 SA(Xem: 22281)
Giờ đây tất cả mọi danh xưng: Nhà văn. Thi sĩ. Đại thi hào. Thi bá…với con, với mẹ, với gia đình nhỏ của mình đều vô nghĩa. 3 chữ DU-TỬ-LÊ chả có mảy may giá trị, nếu nó không đứng sau cụm từ “Người đã thoát bệnh ung thư”.
02 Tháng Chín 202312:00 SA(Xem: 13821)
Nấu cơm là công việc duy nhất trong ngày có liên quan đến cộng đồng gia đình, mà, gần đây Bố đã được miễn, vì cả nhà cứ bị ăn cơm sống hoài.
23 Tháng Sáu 202310:46 SA(Xem: 1139)
Luận văn Thạc Sĩ/ Chuyên ngành: Văn học Việt Nam của Vũ Thị Lê Duyên
04 Tháng Sáu 20232:03 CH(Xem: 1294)
Du Tử Lê nổi tiếng nhất với tư cách một thi sĩ.
30 Tháng Năm 20235:35 SA(Xem: 6564)
Hôm nay, một sáng nắng ấm, trời thu, Nam California, chúng tôi ngậm ngùi đưa tiễn một Nhà thơ.
10 Tháng Năm 20239:33 SA(Xem: 6433)
Sáng thứ tư 9/10/2019, thấy cái post của Hạnh Tuyền: “Ông ngoại đã lên trời”.
27 Tháng Tư 202312:00 SA(Xem: 11394)
Du Tử Lê, quả nhiên vẫn là một nhà thơ hiếm hoi. Anh vẫn một mình một cõi. Đó là một điều đặc biệt. Và đối với một thi sĩ, thì đó là một sự thành công.
Du Tử Lê Thơ Toàn Tập/ Trọn bộ 4 tập, trên 2000 trang
Cơ sở HT Productions cùng với công ty Amazon đã ấn hành Tuyển tập tùy bút “Chỉ nhớ người thôi, đủ hết đời” của nhà thơ Du Tử Lê.
Trường hợp muốn có chữ ký tác giả để lưu niệm, ở Việt Nam, xin liên lạc với Cô Sóc, tel.: 090-360-4722. Ngoài Việt Nam, xin liên lạc với Ms. Phan Hạnh Tuyền, Email:phanhanhtuyen@gmail.com
Ở lần tái bản này, ngoài phần hiệu đính, cơ sở HT Productions còn có phần hình ảnh trên dưới 50 tác giả được đề cập trong sách.
TÁC GIẢ
(Xem: 16699)
Ông là một nhà văn nổi tiếng của miền Nam.
(Xem: 11968)
Từ hồi nào giờ, giới sinh hoạt văn học, nghệ thuật thường tập trung tại thủ đô hay những thành phố lớn. Chọn lựa mặc nhiên này, cũng được ghi nhận tại Saigòn, thời điểm từ 1954 tới 1975.
(Xem: 18743)
Với cá nhân tôi, tác giả tập truyện “Thần Tháp Rùa, nhà văn Vũ Khắc Khoan là một trong những nhà văn lớn của 20 năm văn học miền Nam;
(Xem: 8938)
Để khuây khỏa nỗi buồn của cảnh đời tỵ nạn, nhạc sĩ Đan Thọ đã học cách hòa âm nhạc bằng máy computer.
(Xem: 8006)
Mới đây, có người hỏi tôi, nếu không có “mắt xanh” Mai Thảo, liệu hôm nay chúng ta có Dương Nghiễm Mậu?
(Xem: 416)
Nói một cách dễ hiểu hơn, thơ ông phù hợp với kích cỡ tôi, kích cỡ tâm hồn tôi, phù hợp với khả năng lãnh nhận, thu vào của tôi, và trong con mắt thẩm mỹ tôi,
(Xem: 754)
Chúng tôi quen anh vào cuối năm 1972.
(Xem: 981)
Anh chưa đến hay anh không đến?!
(Xem: 22281)
Giờ đây tất cả mọi danh xưng: Nhà văn. Thi sĩ. Đại thi hào. Thi bá…với con, với mẹ, với gia đình nhỏ của mình đều vô nghĩa. 3 chữ DU-TỬ-LÊ chả có mảy may giá trị, nếu nó không đứng sau cụm từ “Người đã thoát bệnh ung thư”.
(Xem: 13821)
Nấu cơm là công việc duy nhất trong ngày có liên quan đến cộng đồng gia đình, mà, gần đây Bố đã được miễn, vì cả nhà cứ bị ăn cơm sống hoài.
(Xem: 19047)
Tình Sầu Du Tử Lê - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Phạm Duy - Tiếng hát: Thái Thanh
(Xem: 7735)
Nhưng, khi em về nhà ngày hôm nay, thì bố của em, đã không còn.
(Xem: 8633)
Thơ Du Tử Lê, nhạc: Trần Duy Đức
(Xem: 8340)
Thời gian vừa qua, nhà thơ Du Tử Lê có nhận trả lời phỏng vấn hai đài truyền hình ở miền nam Cali là SET/TV và V-Star-TV.
(Xem: 10884)
Triển lãm tranh của Du Tử Lê, được tổ chức tại tư gia của ông bà Nhạc Sĩ Đăng Khánh-Phương Hoa
(Xem: 30527)
Tôi gọi thơ Du Tử Lê là thơ áo vàng, thơ vô địch, thơ về đầu.
(Xem: 20705)
12-18-2009 Nhà thơ Du Tử Lê phỏng vấn nhạc sĩ Thân Trọng Uyên Phươn
(Xem: 25299)
Khi gối đầu lên ngực em - Thơ Du Tử Lê - Nhac: Tịnh Hiếu, Khoa Nguyễn - Tiếng hát: Đồng Thảo
(Xem: 22777)
Người về như bụi - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Hoàng Quốc Bảo - Tiếng hát: Kim Tước
(Xem: 21555)
Hỏi chúa đi rồi em sẽ hay - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Hoàng Thanh Tâm - Tiếng hát: Tuấn Anh
(Xem: 19609)
Khái Quát Văn Học Ba Miền - Du Tử Lê, Nguyễn Mạnh Trinh, Thái Tú Hạp
(Xem: 17919)
2013-03-30 Triển lãm tranh Du Tử Lê - Falls Church - Virginia
(Xem: 19108)
Nhạc sĩ Đăng Khánh cư ngụ tại Houston Texas, ngoài là một nhạc sĩ ông còn là một nha sĩ
(Xem: 16787)
Triển Lãm Tranh Du Tử Lê ở Hoa Thịnh Đốn
(Xem: 15985)
Triển lãm Tranh và đêm nhạc "Giữ Đời Cho Nhau" Du Tử Lê đã gặt hái sự thành công tại Seattl
(Xem: 24312)
Nhà báo Lê Văn là cựu Giám Đốc đài VOA phần Việt Ngữ
(Xem: 31731)
ngọn cây có những trời giông bão. ta có nghìn năm đợi một người
(Xem: 34784)
Cung Trầm Tưởng sinh ngày 28/2/1932 tại Hà Nội. Năm 15 tuổi ông bắt đầu làm thơ,