Tôi không biết điều gì, khiến nhiều ngày qua, màu vàng rực rỡ của dã-quỳ đã dắt tay tôi trở lại Pleiku? Thành phố tôi không được sinh ra và, cũng không phải là nơi, tôi trải qua phần lớn tuổi trưởng thành của mình. Nhưng đó lại là thành phố gìn giữ cho tôi nhiều kỷ niệm nhất, thời thanh-niên-chiến-tranh. Pleiku trong tôi, thời gian đó, giống như một thứ quê hương của dã quỳ. Những sườn đồi dã-quỳ, đã xâm chiếm, chế ngự, làm tê liệt tâm hồn tôi, ngay tự gặp gỡ thứ nhất. Tôi nhớ, mùa thu, cuối thập niên 1960, tôi tình nguyện chọn Pleiku cho một công tác kéo dài 10 ngày. Mục đích chính của tôi là muốn được gặp bạn: Kim Tuấn, tác giả của những bài thơ sớm trở thành niềm thân thiết của biết bao nhiêu ngàn thính giả ở miền Nam thời đó. Như “Những bước chân âm thầm” hay, “Anh cho em mùa xuân”. Cả hai bài thơ sớm trở thành ca khúc này, đều thấp thoáng chân dung quê-hương-dã-quỳ. Với:
“Anh cho em mùa xuân / nụ hoa vàng mới nở / chiều đông nào nhung nhớ / Đường lao xao lá đầy / chân bước mòn vỉa phố / mắt buồn vin ngọn cây…” (1)
Tôi biết, có người đã đổi chữ ba “Nụ hoa vàng” thành “Nụ hoa quỳ”, khi được hỏi, bạn tôi chẳng những không phật lòng mà còn xác nhận:
“Đúng! Dùng hai chữ ‘hoa quỳ’ mới đúng ý. Nhưng khi viết bài thơ đó tôi chỉ chọn màu vàng tiêu biểu mà không dùng chữ “hoa quỳ”, vì sợ nhiều người không biết “hoa quỳ”, một thứ hoa dại là hoa gì nên, có thể họ càng không biết tới màu vàng vương giả của nó.
Cũng vậy, khi viết bài thơ sau này trở thành ca khúc “Những bước chân âm thầm”, nhạc của Y Vân, nhà thơ Kim Tuấn đã ghi lại nét tiêu biểu của Pleiku thời ông theo gia đình về Pleiku lập nghiệp. Thuở ấy, Pleiku được bao bọc bởi những rừng thông bạt ngàn. Ngay trong thành phố, thông rừng cũng chen chân, kề vai, chia sẻ cái hoang sơ của Pleiku mà, sớm mai là sương mù; nắng lên là cả một bầu trời mây trắng, như tuyết rải trên ngọn, đỉnh những rặng thông không ai biết tuổi… Vì thế, ngay ở khổ thơ mở đầu bài thơ, ông đã viết:
“Từng bước từng bước thầm / Hoa vòng rừng tuyết trắng / Rặng thông già lặng câm / Em yêu vì xa vắng? / Cho trời mây ướp buồn”
Và mưa cùng với cái rét gần như quanh năm của núi, rừng, nên, thi sĩ họ Vĩnh gốc hoàng tộc (2), mới lập lại những bước chân không âm vang (thi-nhãn của bài thơ) và thời tiết “căm căm cô đơn, lạnh tanh kỷ niệm” như một thứ “đặc sản” của quê hương dã quỳ này:
“Từng bước từng bước thầm / Mưa giữa mùa tháng năm / Tay đan sầu kỷ niệm / Gió rét về lạnh căm / Từng bước chân âm thầm…” (3)
Đã hơn bốn mươi năm kể từ ngày nhà thơ của chúng ta rời xa dã quỳ, xa rừng thông về định cư Saigon. Cũng đã mười lăm năm kể từ ngày vĩnh viễn chia tay nhân thế, chưa một lần trở lại Pleiku, tôi không biết, ông có hay rằng những “nụ hoa vàng mới nở” và, những “rặng thông già lặng câm” linh hồn của thơ ông, trở thành thân thiết biết bao với người yêu thơ (trong đó, có tôi), bây giờ đã phải nhường chỗ cho những tòa building lộng lẫy; những con đường thênh thang, rộng như những đoạn xa lộ ngắn…
Cũng là thơ Kim Tuấn bài "Những điều ghi được trong giấc ngủ" (Thơ xuôi) được nhạc sĩ Phạm Duy soạn thành ca khúc với nhan đề mới là "Khi Tôi Về", bối cảnh vẫn là "quê hương hoa Quỳ" - - đã được ông đích thân nhờ nghệ sĩ Sơn Nguyễn / Pleuku trình bày lần dầu tiên ở Pleiku - - Đến bây giờ vẫn còn được nhiều người nhớ...
Phần HT may mắn hơn ông. Tôi đã có dịp đưa HT trở lại nơi những bước chân đầu tiên in đậm đời cô giáo khi. T rời mái trường ĐHSP/ Huế.
May mắn (bất hạnh?) cho tôi, mỗi lần có dịp trở về nơi tôi gọi là “quê hương dã quỳ”, là một lần tôi thấy rất rõ, những “rặng thông già” chẳng những không còn cơ hội “lặng câm” mà đã biến mất . Chúng chỉ còn hiện diện như một thứ cây cảnh, điểm xuyết cho cái không gian Pleiku mở rộng không giới hạn. Và, những vai đồi dành riêng cho “nụ hoa vàng mới nở” của bạn tôi, cũng chỉ còn có mặt một cách khiêm tốn, nếu không muốn nói là ngơ ngác giữa một đất / trời đã hoàn toàn đổi khác.
Tôi không nhớ bao lần, nhất là những đêm gần đây, tôi hay nằm mơ thấy đưa HT trở lại với những người học trò ngày nào của T.
Cũng như T., những người học trò năm xưa, đã bắt đầu bước xuống sườn đồi bên kia của tuổi tác). Nhưng khi chứng kiến cảnh cô / trò ríu rít bên nhau, trong-sáng-tinh-khôi, tình-cảm-vàng-ròng, như những ngày mới lớn, tôi lại cảm động như mỗi lần đọc truyền thuyết dã quỳ, chuyện tình H’ Linh và K’Lang vậy. Với tôi, những hình ảnh ấy, đẹp tới nỗi, tôi đã ao ước đến nao lòng rằng: Mỗi năm, đưa T. về Pleiku ít nhất một lần, với những cựu học sinh tình nghĩa, thủy chung của T., như sự tích dã quỳ…
Tôi tin, một ngày không xa, tôi sẽ lại đưa HT trở về nơi những bước chân đầu tiên của T, khi rời khỏi ngôi trường thân yêu ở Huế, để đến với những người học trò một thời của T. Và, tôi thì lại được gặp nhà thơ Kim Tuấn vậy.
Du Tử Lê,
(Sept. 2018)
__________
Chú thích:
(1)Thơ Kim Tuấn, Nguyễn Hiền phổ nhạc.
(2) Kim Tuấn tên thật là Vĩnh Khuê, sinh năm 1938 tại Huế, Ông là hậu duệ 5 đời củaTùng Thiện Vương Miên Thẩm. Thuở nhỏ sống ở Phan Thiết, rồi Saigon, Pleiku, năm 20 tuổi ông cưới người vợ đầu là Hồ Thị Mộng Sương (em ruột nhà thơ Hồ Đình Phương) . Sau 1975 hai người chia tay. Mộng Sương qua Pháp. Rời Pleiku về Saigon năm 1977,Kim Tuấn cưới người vợ thứ nhì là chị Minh Phương. Họ có hai người con trai. Kim Tuấn mất ngày 11 tháng 9 năm 2003 tại Saigon. (Theo Wikipedia - Mở).
(3) Thơ Kim Tuấn, nhạc Y Vân.
%7Cutmcsr%3D(direct)%7Cutmcmd%3D(none)%3B%2B__utmv%3D858260063.-%3B)