minhngonnt Thưa chú, vừa là nhà thơ, vừa là họa sĩ, nhạc sĩ...lãnh vực nào chú cảm thấy mình an nhiên hơn cả? Người ta nói: "Nhất nghệ tinh, nhất thân vinh", cho cháu tò mò một chút, lãnh vực nào làm chú "thân vinh" nhất?
Nguyễn Trọng Tạo: Với tôi, dù làm thơ viết nhạc làm báo hay vẽ… đều chưa bao giờ an nhiên. Ngay cả khi tôi viết phê bình văn học nghệ thuật cũng vậy. Cuốn “Văn chương cảm và luận” khi vừa in ra, có người mua về đọc rồi đưa cho con đang chuẩn bị thi văn vào Đại học đọc vì họ cho rằng, cần phải hiểu văn học bằng sự rung động của tình cảm kiểu “nhà sáng tác viết phê bình”; có người cho cuốn sách đó là “hiện tượng phê bình” ngay từ khi nó vừa ra đời; nhưng cũng có người cho là “có vấn đề” tức là “phản động”. Thơ của tôi cũng vậy, có bài bị cho là “có vấn đề” như bài “Tản mạn thời tôi sống”, nhưng cũng chính thời điểm đó nhiều người lại đọc và thuộc lòng dù nó khá dài và sau này thì nó được in lại… Có bài hát tôi viết chỉ trong chốc lát, viết chơi chơi thì sau đó lại được công chúng yêu thích như một “hội chứng” mà trường hợp “Khúc hát sông quê” là một điển hình. Văn chương nghệ thuật là vô cùng, không ai tận hưởng hết cái hay của nó, ngay cả chính người làm ra nó có khi cũng bất ngờ về sự kỳ lạ của đứa con tinh thần do mình đẻ ra. Tuy nhiên tôi chọn Thơ vì thơ là nghiệp. Cái nghiệp thơ nó vào thân tôi từ lúc nào không nhớ, nhưng, Thơ với tôi bao giờ cũng thiêng liêng. Có lẽ vì thế mà có lần người ta bầu tôi vào Hội đồng Thơ, làm trưởng ban biên tập báo Thơ ở Việt
Bố tôi là ông đồ nho nên tôi cũng hiểu lời khuyên “nhất nghệ tinh, nhất thân vinh” của người xưa. Nhưng mọi lời khuyên không có lời nào là tuyệt đối với tất cả mọi người. Ta có nên khuyên Văn Cao hay Trịnh Công Sơn như thế không? Trong nghệ thuật, Văn Cao là “dòng sông 3 nhánh” như có người nói, nhưng với tôi thì có 3 ông Văn Cao. Văn Cao Thơ, Văn Cao Nhạc, Văn Cao Vẽ. Con người Văn Cao nào cũng thành đạt cả. Tuy vậy nỗi đau đáu nhất của Văn Cao vẫn là con người Thơ. Vì 1 người mà có nhiều con người như vậy nên không tránh khỏi bị ghen tuông, đố kỵ trong cái làng văn chương nghệ thuật. Nguyễn Đình Thi cũng bị như thế. Giới Thơ bảo ông Thi chỉ tài văn xuôi. Giới văn xuôi bảo ông Thi chỉ tài âm nhạc. Giới âm nhạc lại bảo ông Thi chỉ tài Thơ… Rốt cuộc ông Thi là ai? Là Nguyễn Đình Thi mà lĩnh vực nào cũng có người công nhận là tài?
Tôi không dám so sánh tôi với ai cả, nhưng tôi biết tôi là ai, và tôi không bao giờ từ chối những gì Trời cho hay đời cho. Và tôi mang ơn tất cả mọi người mà đầu tiên là cha mẹ đã sinh thành và giáo dưỡng.
thanhtranthanh Thưa ông, khi sáng tác nhạc, phần nào ông làm trước? Thơ hay nhạc? ông có phổ nhạc cho thơ của người khác không? Và có ai phổ nhạc cho thơ ông không? Nếu có, vì ông cũng là nhạc sĩ nên trong trường hợp đó ông có hài lòng không?
Nguyễn Trọng Tạo: Tôi sáng tác nhạc thường ngẫu hứng. Có khi bắt đầu bằng một cái tứ rồi viết luôn thành bài hát cả nhạc và lời cùng lúc. Có khi bắt đầu bằng một nét nhạc vang lên trong đầu. Khi đọc bài thơ nào đó gợi lên cảm xúc âm nhạc là tôi phổ nhạc. Có lúc chỉ phổ mấy câu thơ thích, rồi cứ thế chỉ viết nhạc theo tư duy hình tượng, cấu trúc riêng; sau đó mới viết tiếp lời ca. Thỉnh thoảng tôi cũng viết nhạc trước rồi mới đặt lời. Và tôi đã từng đặt lời cho một số nhạc sĩ khi họ đã viết xong phần nhạc. Tôi có một số ca khúc phổ thơ của bạn bè như “Làng quan họ quê tôi” phổ (phỏng) thơ Nguyễn Phan Hách, “Khúc hát sông quê” phổ (phỏng) thơ Lê Huy Mậu, “Tôi trở thành đồng đội” phổ thơ Nguyễn Hoa. Cũng có mấy nhạc sĩ phổ thơ tôi như Phú Quang với bài “một dại khờ một tôi” phổ từ bài thơ “Chia”. Trường hợp Giáng Son phổ bài thơ “Cỏ và mưa” thì bài thơ này ngắn quá, chỉ có 4 câu nên Giáng Son viết thêm nhạc rồi nhờ tôi đặt tiếp lời ca vào. Nói chung, bài hát nào hay mà phổ từ thơ thì nhà thơ đều rất sướng, vì bài thơ như được nhân bản theo cấp số nhân.
chiennguyen Chúng tôi tò mò muốn biết ông đã quen nhà thơ Du Tử Lê như thế nào? Khi nào?
Nguyễn Trọng Tạo: Tôi đọc thơ Du Tử Lê từ trước 1975 do tình cờ có được những tờ báo Sài Gòn in thơ anh, rồi sau là đọc tập thơ anh được giải thưởng. Nhưng mãi đến năm 1993 tôi mới gặp anh (cùng đi với 2 người phụ nữ gốc Huế). Anh từ Mỹ về Huế tìm tôi và Hoàng Phủ Ngọc Tường. Anh nói rằng, định tìm lần trước nhưng ngại, nay liều gõ cửa. Anh đến nhà tôi, và như đã quen từ lâu lắm. Các nhà thơ với nhau vẫn thế. Tôi bày tiệc rượu đón anh, mời cả Hoàng Phủ Ngọc Tường đến. Chúng tôi ngồi với nhau đến khuya mới tiễn khách về bằng xe máy. Anh Tường chở Du Tử Lê, tôi chở 2 cô gái Huế bạn anh. Đến ngã tư cầu Tràng Tiền thì bị công an huýt còi. Nhận ra tôi, một anh công an nhắc vui: Lần sau anh Tạo chỉ nên chở 1 o thôi kẻo xe quá tải cháy máy đó.
Sau đó tôi chuyển ra Hà Nội. Nhiều lần về nước Du Tử Lê thường gọi cho tôi, rồi chúng tôi gặp nhau khi ở nhà tôi, khi ở khách sạn anh ở. Và tôi rất vui khi vẽ bìa “Du Tử Lê Thơ Tình” cho anh. Vợ anh bảo, đó là cái bìa thích nhất trong 40 bìa sách của anh Lê. Tiếc là cuốn sách đó phát hành ở Việt
hungnguyenvan Sau này nhiều người làm thơ hay mà rất trẻ, có bao giờ ông sợ "gặp" một Nguyễn Trọng Tạo không?
Nguyễn Trọng Tạo: Tôi nghĩ, dù ai đó có giống tôi, thì cũng chả sao, mà cũng không thể giống nhau tuyệt đối được, bởi vì mỗi con người là một thế giới riêng, có những bí mật riêng, và người ta cũng dễ nhận ra sự khác biệt cơ bản. Ở Hà
NTT