Trò Chuyện Trên Mạng Với Nhà Văn Hoàng Chính (Kỳ 9)

Nini:

Với một nhà văn, có thể xem câu chữ như một người bạn, người tình, người vợ...Vậy có bao giờ ông bị người bạn, người tình, người vợ đó phản bội chưa? Ngược lại, có khi nào ông khinh bỉ, chán ngán, muốn phản bội người bạn, người tình, người vợ... đó không?

Hoàng Chính:

Tôi tin ngôn ngữ; câu & chữ không phản bội người viết nếu người viết chọn lựa chúng thật tỉ mỉ, khó khăn; như khi kén vợ, lựa chồng; hoặc ít ra là như khi chọn bạn. Bạn (bè) còn có lúc đâm sau lưng nhau, câu & chữ thì không. Khi việc chọn lựa đã xong, chữ với câu nằm đúng nơi được sắp xếp, không tự ý đổi dời, không cố tình rong chơi. Câu & chữ không đổi trắng thay đen như con người.

Tôi cũng tin câu với chữ chỉ đổi thay khi bị con người cưỡng bức, áp đặt. Và nếu có buộc phải thay đổi, ý nghĩa của câu & chữ chỉ thay đổi sau một thời gian dài hay cuối những biến cố mang tính chất đổi đời. Những thay đổi ấy không do câu với chữ gây nên. Hai chữ “vô tư” là một ví dụ. Bao giờ nghĩa của nó cũng là… vô tư. Có thay đổi chăng là cách người ta sử dụng nó. Người ta không cư xử với nó một cách ngay thẳng, không thiên vị

nữa, người ta cứ vô tư bẻ cong ý nghĩa của nó qua cách sử dụng tùy tiện. Thế là ở ngoài nước và ở miền nam trước kia, vô tư là vô tư; bây giờ trong nước, vô tư thành tỉnh queo, coi như không có gì xảy ra hết.

Vậy đó, chữ không phản bội người viết, chỉ có người viết, người nói dùng câu & chữ không đúng, đã trở thành kẻ phản bội câu và chữ.

Dù chữ & câu không phản bội người viết nhưng lại biết làm khó người viết nếu người viết trân trọng chúng và chịu khó vất vả với chúng. Nhiều người làm thơ, viết văn bỏ bao nhiêu thời gian để tìm cho được một chữ, một câu đắc ý. Cái khoảng trống nằm mãi trong đầu cho đến khi chữ mình tìm như người thiếu nữ chịu vén tấm màn bí ẩn, mở hé dung nhan; hoặc cho tới khi mình như gã lang bạt, níu được vạt áo cái người lạ lẫm. Những chữ, những câu bắt gặp như nợ, như duyên ấy sẽ không bao giờ phản bội công lao ngậm ngải tìm trầm.

Ngôn ngữ là phương tiện giúp diễn đạt điều mình muốn tỏ bày; tôi cho rằng khi chữ mình chọn không biểu lộ được ý mình, hoặc làm người nghe hiểu khác đi cái ý mình muốn nói, đó là lúc câu & chữ trở mặt.

Câu với chữ nhiều khi gây họa cho người nói. Một lần kia chuyện trò bên ly cà phê với những bạn văn và vài

độc giả thân quen. Tôi trầm trồ câu thơ của Nguyễn Tất Nhiên: Thế nào rồi em cũng bỏ tôi, như những hoàng hôn bỏ mặt trời. Tàn cữ cà phê, ra tới chỗ đậu xe, tôi bắt gặp cô độc giả ngồi chung bàn ban nãy. Cái đầu nghiêng nghiêng, tóc rủ che nửa con mắt trái. Cái giọng thì thầm, đủ một mình tôi nghe. Em sẽ không bao giờ bỏ anh, dù mặt-trời-anh có tắt!

Rồi tất tả bước đi.

Rõ ràng là những câu ấy, những chữ ấy hại tôi, dù tôi không vẽ vời ra chúng.

Tuần nào tôi (và nửa kia của tôi) cũng phải ghé nhà sách ít là một lần. Nhà sách và thư viện là những khoảng không gian cần thiết để con-cá-tôi ngoi mình lên thở. Tôi thường đứng ngẩn người ra trước những cuốn sách mới xuất bản. Đám tác giả quen tên. Tôi mân mê sách họ trên tay. Lòng nát nhàu như chiếc áo bị vò, giặt; rồi xoắn lại như lúc bị vắt, cạn kiệt cho khô. Và tôi thầm rủa cái anh, cái chị nhà văn (khốn kiếp) viết không biết mệt (mà lại viết hay) kia. Trở về, lòng tôi võng xuống cơn trầm uất. Tôi ghét tôi, tôi ghét những chữ, những câu tôi viết; tôi ghét lây cả cái tiếng Việt không ai buồn đọc kia. Tôi chán viết. Tôi phạt mình bằng cách bắt mình dịch truyện của thiên hạ qua tiếng nước mình. Mấy chục truyện ngắn

và trích đoạn truyện dài đăng trên tạp chí Da Màu (damau.org) là chứng tích của những lần hành xác ấy.

Vài hôm sau tôi mới hoàn hồn; tôi mới “lại người”; và tôi lại thương cái ngôn ngữ mình bập bẹ từ thuở ấu thơ.

Và tôi lại hí hoáy viết nhăng viết cuội.

Rồi lại đến nhà sách; rồi lại mân mê những cuốn sách trên tay…

Bạn Nini thân mến, đôi khi những thứ không là văn chương khuấy động sự bình yên khiến tôi ghét lây chữ nghĩa. Ấy là những bài kinh tán tụng nhau đượm mùi khói món xào, món nướng; nồng mùi bia, mùi rượu trên bàn nhậu; ấy là những bùa ngải tung ra quanh những dây thắt lưng quần nới lỏng thành những tác phẩm văn chương “đương đại”; ấy là những thứ không là văn chương xì xào, bôi bác văn chương khiến - chẳng riêng gì tôi, mà - bất kỳ ai có dịp đọc qua đều thấy ngậm ngùi cho cái chốn từ lâu vẫn được mệnh danh là “gió tanh mưa máu.”

Ấy là lúc câu với chữ bị thù đến thâm tím cả ruột gan.