Tính chất thi sĩ trong nhật ký thơ Đinh Cường

(Bài nói chuyện trong buổi tưởng niệm họa sĩ Đinh Cường tại phòng Sinh Hoạt nhật báo Việt Báo, Cali ngày 30 tháng 1- 2016)

Kính thưa quý vị và, các bạn

Hiện diện trong phòng sinh hoạt này, tôi thấy có rất nhiều họa sĩ nổi tiếng. Trong số đó, có khá nhiều họa sĩ làm thơ. Có thể vì

-Thi trung hữu họa – và ngược lại Họa trung hữu thi.

Nên, việc họa sĩ Đinh Cường làm thơ, âu cũng là điều bình thường.

Sinh thời, ông làm thơ nhiều, cũng như có nhiều thơ hay, nên tính chất thi sĩ của ông, đã được văn giới biết tới và ghi nhận.

Tôi nhớ từ cuối thập niên 1950, tôi đã được đọc thơ Đinh Cường trong một số Tạp chí ở Saigon. Nhiều nhất là trên tạp chí Mai – Thuở đó, do nhà văn Bửu Ý phụ trách phần biên tập.

Sau này, ở hải ngoại, một số cơ quan truyền thông đã sưu tầm và đăng lại khá nhiều thơ Đinh Cường, trước tháng 4-1975.

Hơn thế nữa, cách đây gần hai năm, tức 2014, ông đã có 2 thi phẩm được ấn hành. Đó là tập “Cào Lá Ngoài Sân Đêm” do Thư Quán Bản Thảo, ở tiểu bang New Jersey xuất bản. Và, tập “Tôi Về Đứng Ngẩn Ngơ” do Quán Văn ở Saigon, ấn hành, cũng trong năm 2014.

Tôi xin đọc hầu quý vị và các bạn một vài trích đoạn thơ Đinh Cường, trước tháng 4-1975. Bài “Nói Với Biển:”

“Không còn một con dã tràng nào đâu
em đừng tìm kiếm
bờ cát ướt và những vỏ sò trắng
loài cây hoang
không nói một lời
mưa rất nhiều trên núi đó
bóng người đi rất xa
bây giờ anh sợ hãi
nhiều lô cốt đen
(đừng ai bắn tôi và tôi sẽ ngã chết)
buổi sáng tôi nghe sóng lớn
biển động kia rồi
em hãy làm dấu thánh trên cát
bài hát rất buồn
như quê hương…"

Hoặc:

“Khi nàng mở mắt to nhìn lên
mây hãi hùng đổ xuống
và gíó, gió trên đồi cao
chàng và nàng chạy đuổi
bằng chân không
ngoài bờ sông những ngọn đèn sáng lên, vai cầu trắng
thành phố sương mù
nàng gầy như lau sậy
tóc nàng mắt nàng
với màu áo lụa đen chàng lẩn trốn
chàng quên hết
đó là siêu hình riêng của chàng
hạnh phúc dịu dàng như đồng cỏ
nàng hát buổi chiều như sao băng.”

Hoặc nữa:

“Những buổi chiều ta qua vùng Bình Long
buồn biết mấy
ôi những cánh rừng cao su trong tuổi nhỏ ta
mang đầy vết thương tàn nhẫn
làm sao ta lấy nhựa làm trái banh
những người phu không còn đi lấy mủ
bây giờ những xác người làm rừng cao su sợ hãi
bom đạn tha hồ rơi như mưa
những chiếc lá úa phủ đầy trên hố thẳm
ta bước đi buồn quá đỗi chiều nay
những chiều mặt trời không thấy ta lẻ loi…”

.

Không cần phải động não nhiều, chúng ta cũng thấy thơ Đinh Cường thơ mộng, lãng mạn, đẹp, như tranh của ông.

Nói cách khác thơ Đinh Cường là tranh, được ông vẽ bằng những con chữ đầy hình ảnh và, cảm xúc… Hai tố chất cần thiết cho một bài thơ.

Vì thế, với tôi, Đinh Cường đã có những bài thơ hay. Những bài thơ được viết bằng tâm-thái của một thi sĩ, đích thực.

.

Kính thưa quý vị và, các bạn

Vài năm trước khi từ trần, họa sĩ Đinh Cường làm thơ hầu như mỗi ngày. Có ngày ông làm được nhiều hơn một bài thơ. Như thể ông viết nhật ký, bằng thơ, liên tục mỗi ngày.

Tuy nhiên, tất cả những bài thơ có tính nhật ký của ông, với tôi đều có nhiều hình ảnh và đầy thi tính.

Tôi gọi đó là “Tính chất thi sĩ trong nhật ký thơ Đinh Cường”

Qua hàng trăm bài nhật-ký-thơ của Đinh Cường, người ta thấy bất cứ điều gì ông thấy, ông gặp, ông nghe, ông nhớ trong ngày, cũng có thể thành thơ.

Những dòng thơ tự nhiên, nếu không muốn nói là hồn nhiên, như thẻ thơ- - Hiểu theo nghĩa:

Thấy gì ghi nấy, nhớ gì, nói nấy.

Từ chuyện gặp bạn, nhớ bạn hay xa bạn; từ một góc bếp hay khi ông nhớ những tách nước trà sớm mai, tới những cảnh tưởng khi ông ra đường, thấy và nhớ một hình ảnh, một ký ức nào đó, sống lại trong tâm trí ông, cũng có thể giúp ông viết xuống, ghi lại thành thơ. Thậm chí khi đau ốm, nằm một chỗ, nhìn thấy các kệ sách, cũng giúp ông có những bài thơ trong sáng.

Tôi thí dụ, một đoạn thơ ông viết cho một người bạn của ông, họa sĩ Nguyễn Đình Thuần:

nhớ không Thuần cánh cửa sổ
khu chung cư ấy đêm về mở ra
bạn đứng phà hơi thuốc nhớ Nhã Hương
kêu điện thoại khó khăn bấm số thẻ dài dòng
có đêm nấu hai tô mì gói ghé mua ở chợ Tàu
thấy ngon, thêm mấy lon bia Heineken
bạn ưng uống bia hơn chát đỏ
Lê Tài Điển thì điểm tâm đã một chai La Fleur Pauillac…

Hoặc:

Khi người thi sĩ ấy vẽ
dưới giàn hoa ngoài sân
ôi sao mà ánh nắng
hòa cùng màu xanh trong

Khi người thi sĩ ấy vẽ
đeo găng tay, áo che
mới thấy là rất điệu
những nét vòng đen kia…

Hoặc nữa:

Sáng dậy sớm
nấu nước sôi pha ly trà xanh
chụm hai bàn tay ấm
tiếng xe sớm rộn, mất hút
ngoài trời chưa sáng tỏ
những ngày Cali trở lạnh

Giờ này trên ngọn đồi thông
bên chân cầu Đại Lào
người bạn đã trở về
căn gác tối

trong căn nhà gỗ nhỏ
có ống khóa to
luôn khóa chặt…

Thưa quý vị và, các bạn,

Hiển nhiên, đó là những lời nói bình thường, không trau chuốt, không cầu kỳ… Nhưng chúng vẫn là thơ. -Tại sao?

Vì đó là những dòng chữ đầy thi tính, đầy hình ảnh và, cũng không thiếu những liên tưởng đẹp hay những ẩn dụ mà, trong lãnh vực thi ca, thì đó là những kỹ thuật cần thiết, để được gọi là thơ.

Tôi nhớ đọc đâu đó, nhà thơ Đinh Trường Chinh, thứ nam của họa sĩ Đinh Cường, đã ghi lại rằng, nhiều người than phiền thơ nhật ký của thân phụ anh, mang tính kể chuyện, tầm thường, thậm chí lảm nhảm…

Nhưng thực tế, phong cách nhật ký thơ của Đinh Cường đã lan tỏa tới nhiều người khác.

Gần đây, tôi được đọc hai bài thơ làm theo phong cách nhật ký thơ kiểu Đinh Cường.

Đó là hai bài thơ mới nhất, một của nhà thơ Nguyễn Quốc Thái, ở Sài Gòn và, một của nhà thơ Trần Yên Hòa, ở Hoa Kỳ.

Tôi không biết rồi đây, phong cách nhật ký thơ kiểu Đinh Cường sẽ lan tỏa đâu nữa?

Nhưng nhiều phần, theo tôi, tương lai, phong cách nhật ký thơ của Đinh Cường, sẽ trở nên phổ biến hơn - - Và khi ấy, có thể phong cách đó, sẽ trở thành một thứ “Trường phái nhật ký thơ” mà, Đinh Cường chính là người khai sáng vậy.

Kính thưa quý vị và, các bạn,

Cách đây hơn hai tuần, trước khi Việt Báo Xuân ra đời, có đăng bài "Tạ Ơn" – một trong những bài thơ cuối cùng của Đinh Cường thi sĩ - - Tôi đã được thi sĩ Trần Dạ Từ đọc cho nghe…

Nguyên văn bài thơ đó, như sau:

“Nghĩ là ta tạ ơn ai
tạ ơn Trời Đất một mai sớm chiều
kể từ chập chững liêu xiêu
đến khi già yếu phải dìu bước đi

Tạ ơn, còn nói năng chi
chắp tay mà vái, thầm thì niệm kinh
bàn tay Phật chỉ anh minh
tưởng trăng là bóng của mình là sai

Bóng ta từ lúc đổ dài
đường chiều qua mấy ngõ đầy lá thu
bóng ta từ sớm sương mù
tạ ơn Trời Đất đền bù, nắng lên…

.

Hai câu thơ cuối của bài thơ Tạ Ơn:

“bóng ta từ sớm sương mù
tạ ơn trời đất đền bù, nắng lên”

Theo tôi, như một dự báo, thi sĩ sẽ chia tay cuộc đời, chia tay chúng ta một cách êm ả, như chi tiết mà gia đình ông đã cho biết.

Họa sĩ/ thi sĩ Đinh Cường cách gì, cũng đã… đi xa. Nhưng thơ cũng như họa của ông, chắc chắn sẽ còn ở lại với muôn sau.

Trân trọng cám ơn quý vị và, các bạn.

Du Tử Lê,

(Garden Grove, 30 Tháng Giêng, 2016)