PHẠM CHU SA - Bác sĩ - Thi sĩ / Đỗ Hồng Ngọc - Đỗ Nghê: Viết từ trái tim

Mười mấy năm qua, sách của Đỗ Hồng Ngọc luôn nằm trong danh mục bán chạy nhất, được tái bản nhiều lần, được trưng bày trên các kệ trang trọng nhất trong các nhà sách. Đúng là một hiện tượng. Bởi đó không phải là những tiểu thuyết diễm tình, éo le gay cấn ; cũng chẳng là sách nhất thời “ăn theo” một sự kiện nào đó, hay những sách dạy làm giàu thời thượng... Mà là những tập tản văn về một nếp sống an lạc, về Thiền như: Nghĩ từ trái tim, Như thị, Cõi Phật đâu xa, Cành mai sân trước...; hay các tập tùy bút về sức khỏe viết cho người cao tuổi như: Gió heo may đã về, Già ơi chào bạn; Thiền và sức khỏe, Nếp sống an lạc... Và cả những ký sự nhân vật như: Những người trẻ lạ lùng, Nhớ đến một người, Một hôm gặp lại... viết về những người quen thân với tác giả – trong đó có nhiều trí thức, văn nghệ sĩ nổi tiếng.

Cõi thơ của Đỗ Hồng Ngọc

Nhiều người nghĩ Đỗ Hồng Ngọc là một bác sĩ làm thơ, viết văn và gọi anh là bác sĩ - nhà văn. Nhưng tôi vẫn thích gọi anh là thi sĩ - bác sĩ, bởi Đỗ Hồng Ngọc có cốt cách thi sĩ trong con người bác sĩ. Anh làm thơ và có thơ in từ thời sinh viên - tập Tình Người (1967), ký bút hiệu Đỗ Nghê. Mấy năm sau khi ra trường là Thơ Đỗ Nghê (1973). Tập thơ đã gây được tiếng vang trong văn đàn bấy giờ. Sau này anh trích một số bài trong hai tập thơ trên in lại trong các tập thơ Giữa hoàng hôn xưa (1993) và Thư cho bé sơ sinh và những bài thơ khác ( 2010). Bài thơ làm tựa chính “Thư cho bé sơ sinh...” Đỗ Hồng Ngọc viết năm 1965, khi còn là sinh viên y thực tập tại bệnh viện Từ Dũ. “Khi em cất tiếng khóc chào đời / Anh đại diện đời chào em bằng nụ cười / Lớn lên nhớ đừng hỏi tại sao kẻ cười người khóc / Trong cùng một cảnh ngộ nghe em.../ Khi anh cắt rún cho em /Anh đã xin lỗi chân thành rồi đó nhé / Vì từ nay em đã phải cô đơn /Em đã phải xa địa đàng lòng mẹ... Thôi trân trọng chào em / Mời em nhập cuộc / Chúng mình cùng chung / Số phận con người”. Tôi nhớ hình như khoảng sau ngày ký hiệp định Paris ( 1973) ít lâu, anh gửi tặng tôi tập Thơ Đỗ Nghê mới xuất bản. Tập thơ in ronéo nhưng trình bày khá trang nhã. Thơ Đỗ Nghê bàng bạc khát vọng hòa bình và cả nỗi ám ảnh của chiến tranh, đã gây được tiếng vang trong văn đàn bấy giờ. Anh ru con:“Ngủ đi con ngủ đi con/ Rồi ngày mai khôn lớn / Cầm súng với cầm gươm”. Và anh ru vợ ( hay người yêu ?):“Ngủ đi cưng, ngủ đi cưng / Kề tai đây anh bảo / Coi như mình chẳng có quê hương”.

Năm 1997, ông Ngoc dĐỗ Hồng Ngọc ra mắt tập thơ Vòng quanh - một “bút ký thơ” kèm những ký họa rất thú vị của chính tác giả vẽ lại những nơi chốn anh đã đi qua: Huế, Hà Nội, Boston, Montreal, Bắc Kinh... Nhưng có lẽ ấn tượng nhất với thi sĩ là Paris. Một tâm hồn thi sĩ như Đỗ Hồng Ngọc mà lạc lối tới Paris giống như anh “trở về”.Vòng Quanh ra đời sau chuyến đi Paris năm 1997. Thơ viết về Paris lan man gần phân nửa tập thơ: “Paris với anh lạ mà không lạ /Có cái gì đó rất thân quen / Như sáng nay thăm lại tháp Eiffel...” ( Paris tháng sáu).Hoặc:“Ở Paris có thể / Vào một quán cà phê quen / Từ ba trăm năm cũ / Làm một ly đen / Với Voltaire, Bonapartre / Hoặc Ben jamin Franklin / Khề khà cùng Jean Paul Sartre...”( Café)

Và cõi người của một bác sĩ

Tác phẩm đầu tay viết về y học Những tật bệnh thông thường trong lứa tuổi học trò, anh ký tên thật Bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc - xuất bản năm 1972. Tôi nhớ lần đầu gặp Đỗ Hồng Ngọc khi anh mang tặng tôi cuốn Những tật bệnh thông thường... nhờ tôi giới thiệu trên tuần báo Tuổi Ngọc ( bấy giờ tôi là thư ký tòa soạn).Tuổi Ngọc là “tuần báo của tuổi mới lớn”, độc giả của báo cũng là đối tượng độc giả của cuốn sách. Tòa soạn là căn gác xép chật chội của nhà in, nên anh và tôi ngồi ở quán cà phê trong con hẻm bên cạnh. Đỗ Hồng Ngọc là một người lịch thiệp, cử chỉ từ tốn, nói năng nhẹ nhàng, dễ gây cảm tình với người đối thoại. Hai năm sau, Đỗ Hồng Ngọc viết cuốn y học thứ hai: Viết cho các bà mẹ sinh con đầu lòng. Cả hai cuốn sách viết về y học thường thức nói trên tái bản không biết bao nhiêu lần, bởi cứ lứa tuổi học trò này lớn lên, lại có lứa khác tìm đọc. Những bà mẹ này sinh con đầu lòng rồi lại có những bà mẹ sinh con đầu lòng khác. Những lời khuyên nhẹ nhàng cho lứa tuổi học trò hay các bà mẹ trẻ lần đầu sinh con với văn phong dí dỏm của Đỗ Hồng Ngọc rất hấp dẫn người đọc. Kể cả đến nay, sau 45 năm hai tập sách y học thường thức ấy sách vẫn tiếp tục tái bản.Thế mới thấy cái duyên của BS Đỗ Hồng Ngọc. Học giả Nguyễn Hiến Lê khi viết tựa cho cuốn “Những tật bệnh thông thường...” đã viết: “Một bác sĩ mà là một thi sĩ luôn làm cho chúng ta ngạc nhiên một cách thú vị”. 

Năm 1997, Đỗ Hồng Ngọc cho ra đời một tập sách y học thường thức nhẹ nhàng Gió heo may đã về - tác giả mượn một câu trong ca khúc Nhìn những mùa thu đi của Trịnh Công Sơn: “Gió heo may đã về / Chiều tím loang vỉa hè / Rồi mùa thu bay đi...” làm tựa tập tản văn viết cho lứa tuổi chớm già. Chỉ trong năm 1997, Gió heo may đã về đã được tái bản đến 3 lần, đủ thấy sức hút của tác phẩm. Mặc dù đề tài viết về sức khỏe của tuổi già đã có nhiều bác sĩ tên tuổi viết, như Bác sĩ Nguyễn Ý Đức, một chuyên gia về lão khoa nổi tiếng ở Mỹ hoặc GS Ngô Gia Hy đã viết nhiều cuốn về tuổi già.Thế nhưng Gió heo may đã về của Đỗ Hồng Ngọc được viết dưới dạng tùy bút nhẹ nhàng như những lời tâm sự, người đọc dù khó tính mấy cũng sẽ mỉm cười thích thú khi đọc.Tác giả cũng khá bất ngờ khi tập tản văn nhận được sự đón nhận nhiệt tình của đông đảo bạn đọc - có lẽ hầu hết ở lứa tuổi chớm già như anh. Các tập ký sự nhân vật: Những người trẻ lạ lùng; Nhớ đến một người... Đỗ Hồng Ngọc viết về những cuộc gặp gỡ, những cuộc chia tay. Những cuộc hạnh ngộ diệu kỳ. Anh nhớ những gương mặt, những cá tính, những tài năng không thể nào quên, như học giả Nguyễn Hiến Lê, một tấm gương kiên nhẫn, có ảnh hưởng không nhỏ trong cuộc đời anh; hay Bác sĩ - họa sĩ Dương Cẩm Chương, một bậc trưởng thượng cả trong y khoa và hội họa Việt Nam; hoặc nhạc sĩ Trần Văn Khê; nhà văn Võ Hồng, nhà văn Võ Phiến, Bác sĩ - nhà văn hóa Nguyễn Khắc Viện...  

Viết từ trái tim

Từ những tập sách viết về y học với một giọng văn nhẹ nhàng, các ký sự nhân vật như những lời tình tự, đến những bài thơ trăn trở một thời tuổi trẻ hay những câu thơ lãng mạn ở tuổi chớm già, hình như Đỗ Hồng Ngọc không viết từ những nghĩ suy bình thường mà viết từ trái tim, dù trái tim không phải để suy nghĩ mà để yêu thương. Như trong tập Nghĩ từ trái tim ( viết về Tâm Kinh Bát Nhã), Đỗ Hồng Ngọc đã viết “trái tim có cách nghĩ riêng của mình mà nhiều khi khối óc không sao hiểu được”. Đỗ Hồng Ngọc kể, lúc anh dưỡng bệnh ở bệnh viện An Bình cuối năm 1997, sau khi mổ sọ não ở bệnh viện 115, anh đọc được Trái tim hiểu biết của thiền sư Nhất Hạnh viết về Bát Nhã ba-la-mật-đa Tâm Kinh do một người bạn cho mượn. Anh đọc và nghiền ngẫm. Trong lời dẫn nhập sách, Đỗ Hồng Ngọc viết: “Nghiền ngẫm rồi ngập ngừng. Rồi bức xúc, phải viết ra cho khỏi quên, để lâu lâu còn coi lại một mình. Ba năm nghiền ngẫm, sáu tháng viết và hơn hai năm ngại ngần, thỉnh thoảng đọc và sửa, nhờ vài bạn thâm giao chỉ thêm cho, rồi tìm tòi, tham khảo, loay hoay...” Mãi đến sáu năm sau, cuối năm 2003, tập Nghĩ từ trái tim mới được ấn hành! Anh giới thiệu và giảng giải Tâm Kinh theo cách của anh, một bác sĩ, không ẩn dụ mà là những ví dụ, những từ ngữ dễ hiểu, dễ đi vào tâm thức người đọc. Đỗ Hồng Ngọc tâm sự: “ Tôi tự nhiên mà khoái Tâm Kinh. Có thể là có “duyên” sao đó. Sau cơn mê, mổ xong tôi tỉnh dậy. Cười một mình.Ngu ơi là ngu. Đáng đời ơi là đáng đời.Rồi tôi lạ lẫm nhìn nắng chiếu qua khung cửa. Lạ lẫm nghe tiếng chim hót. Lạ lẫm thấy lá thông lắc lư trong gió...” Đỗ Hồng Ngọc bảo, anh viết những cảm nghĩ trong khi nghiền ngẫm Tâm Kinh cũng là để làm một phương thuốc chữa bệnh cho chính mình và chia sẻ cùng vài bạn bè thân hữu “đồng bệnh tương lân”.Và kể từ sau Nghĩ từ trái tim, những tập tản văn Y học, tùy bút Thiền, bút ký Thơ, ký sự nhân vật của Đỗ Hồng Ngọc với văn phong thanh thoát, đầy chất thơ, nhẹ nhàng như gió thoảng liên tiếp được ấn hành, rồi tái bản, tái bản.Và ông bác sĩ trở thành một nhà văn bestseller, các công ty sách tranh nhau xin xuất bản sách Đỗ Hồng Ngọc. Xin mượn ý một câu anh viết về bác sĩ - họa sĩ Dương Cẩm Chương khi anh đến mừng đại thọ 100 tuổi của cụ: Tôi nghĩ sau này người ta có thể quên một bác sĩ Đỗ Hồng Ngọc nhưng người ta không quên Đỗ Hồng Ngọc thi sĩ.

P.C.S