Nguyễn Xuân Quang

Thụy Ơi! Và Tình Ơi! Hay Thử Áp Dụng Lăng Kính Y Khoa Vào Một Bài Thơ

Thân tặng nhà thơ Du Tử Lê 

Đề bài viết y học này trích từ thơ Du Tử Lê phổ nhạc trong bài hát mang tên Khúc Thụy Du.

Ngồi nghe người ca sĩ hát bài này méo mó nghề nghiệp, tôi chăm chú nhìn, người ca sĩ có đôi mắt sáng long lanh nhưng cổ không thấy phồng sưng. Không thấy có bướu cổ.

Không biết người mà nhà thơ Du Tử Lê hỏi rất nhiều tại sao như trên, trả lời như thế nào, nhưng với danh nghĩa là bác sĩ, chúng tôi xin giải đáp theo kiểu... thầy thuốc viết văn.

Những câu hỏi tại sao trên liên hệ đến một chứng bệnh do sự tăng hoạt của tuyến giáp trạng, danh từ y khoa gọi là hyperthyroidism, có người dịch là cường tuyến giáp. Bác sĩ Trịnh Cường trong số này đã viết rành mạch về triệu chứng của chứng cường và nhược tuyến giáp trạng, ở đây chúng tôi chỉ xin giới hạn vào văn chương thôi.

Tuyến giáp trạng là một tuyến nội tiết trông giống cái giáp, cái mộc, cái thuẫn (đi đôi với mâu) ở cổ tiết ra kích thích tốù chính giúp tăng trưởng. Tuyến này khi hoạt động hăng quá tiết ra nhiều dạng chất sơ khởi của kích thích tố giáp trạng, tích lũy lại trong tuyến hay các tế bào tăng sinh, cả hai tạo ra bướu cổ. Người bị tuyến giáp không hoạt động đầy đủ cũng bị bướu cổ. Người bị bướu cổ do tăng hoạt thường đi kèm với chứng mắt lồi ra khỏi tròng, gọi chung là bướu cổ lộ nhãn. 

Kích thích tố giáp trạng là một loại kích thích tố tăng trưởng nên liên hệ mật thiết với sự biến dưỡng (metabolism). Người thiếu kích thích tố giáp trạng thường lên cân, có thể mất trí nhớ, rụng lông tóc, lúc nào cũng cảm thấy mệt mỏi, bần thần, trở ngại về giấc ngủ. Người thừa kích thích tố giáp trạng do tuyến tăng hoạt, ngược lại, mất cân, ốm nhom, dễ bị kích thích, kích động, nóng nẩy, bứt rứt, bồn chồn, lo âu, rối loạn về giấc ngủ, mắt bị kích thích, hiếm hoi, đàn bà kinh nguyệt ít và những triệu chứng sau:

- Tại sao tay anh lạnh? 

Nhiều người bị tuyến giáp trạng tăng hoạt thường hay bị thiếu máu (anemia) nên tay chân lạnh. Tính tình hay thay đổi thấy nơi những người này cũng có thể lạnh tay lạnh cẳng.

- Tại sao môi anh nóng? 

Môi nóng, tai nóng là vì sự gia tăng biến dưỡng làm gia tăng nhiệt năng trong người nên những chỗ da mỏng hay màng nhầy thường nóng. Những người này cũng không chịu được nóng (heat intolerance). Trời ấm đối với những người khác thì những người này chịu không được phải xoay trần ra hay bật quạt máy, mở máy lạnh. Ngược lại, lúc trời lạnh trong khi người khác mặc áo lạnh dầy cộm, những người này chỉ phong phanh một cái áo mỏng... Sự tăng hoạt, tăng biến dưỡng làm tim năng động (hyperdynamic) khiến gây ra chứng tim đập nhanh và cao áp máu...

- Tại sao thân anh rung? 

Những người bị tuyến giáp trạng tăng hoạt thường bị chứng rung (tremor) nhất là tay. Bác sĩ khi khám thường bảo bệnh nhân đưa thẳng tay ra trước mặt rồi để lên bàn tay một tờ giấy. Nếu bị rung thì tờ giấy rung thấy rất rõ.

- Tại sao chân không vững?

Người bị tuyến giáp tăng hoạt bị chứng yếu bắp thịt (muscle weakness) nhất là các bắp thịt cận người (proximal muscle weakness) như hay mỏi vai, mỏi háng.

Tất cả các triệu chứng trên như thiếu máu, rung, mất cân, mất ngủ, mau đói (thiếu lượng đường trong máu), tính tình hay thay đổi... kèm với chứng yếâu bắp thịt (muscle weakness) có thể làm cho chân không vững.

Ca dao tục ngữ Việt Nam cũng nói tới chứng bệnh này qua câu:

 Những người con mắt ốc nhồi
 có tài đánh vợ, đập nồi đập niêu.

 Đây là câu ca dao nói về cách coi tướng đàn ông và khuyên con gái không nên lấy các anh chàng mắt ốc nhồi vì những lý do:

- Có tài đánh vợ

Tại sao đàn ông có mắt ốc nhồi lại có tài đánh vợ? Xin thưa các anh chàng này bị chứng tuyến giáp tăng hoạt đã nặng nghĩa là đã bị mắt lồi lộ nhỡn. Những người bị chứng này mô mỡ sau tròng con mắt trong ổ mắt tăng sinh thêm nên đẩy dần con mắt ra phía trước gây ra chứng mắt ốc nhồi. Những người này không nhắm kín được hai mí mắt nên khi ngủ mắt vẫn hé mở, danh từ y khoa gọi là chứng mắt thỏ (lagopthalmia) giống loài thỏ mắt không khép kín được mí. Vì vậy gây ra chứng mắt bị kích thích, khô, rát, thốn...

Như trên đã nói những người con mắt ốc nhồi hay bị bứt rứt, dễ bị khích động, kích thích, mất ngủ, tim dễ bốc hỏa vì tăng hoạt nên dễ trở thành vũ phu nếu gặp phải hạng người không kềm chế được. Do đó có tài đánh vợ.

 Những lý do chính của tài đánh vợ này lại liên hệ tới đập nồi đập niêu.

- Đập nồi đập niêu

Tại sao đàn ông bị chứng tăng hoạt tuyến giáp trạng lại hay đập nồi đập niêu? Xin thưa ngoài những lý do vừa kể trên chính yếu là những người này hay mò nồi mò niêu. Thật vậy vì tăng biến dưỡng nên cần nhiều calorie, nói nôm na là phải ăn nhiều. Hay đói bụng nên xuống bếp mò nồi mò niêu. Nếu nồi niêu trống rỗng, không có gì thì tiện tay đập luôn rồi đi tìm đánh vợ. Vợ là người làm bếp nước, nấu ăn nên đổ lỗi cho vợ bỏ đói mình!

Đây là kinh nghiệm dân gian Việt Nam, coi tướng chồng, chọn con rể. Chọn những chàng con mắt ốc nhồi (vì tuyến giáp trạng tăng hoạt) thì không những nuôi ăn đủ mệt, ăn đến thủng nồi trôi trã, lại còn phải mua sắm nồi thường xuyên, lại còn bị thượng cẳng chân hạ cẳng tay, đánh đập... như cơm bữa. Nhưng điểm quan trọng là những người có con mắt ốc nhồi vì tuyến giáp trạng tăng hoạt dễ bị liệt dương, yếu kém sinh lý và có thể bị hiếm muộn.

Ôi! kho tàng ca dao tục ngữ Việt Nam!

- Gầy Thầy cơm

Ta cũng thấy câu nói gầy thầy cơm đúng với người bị tuyến giáp trạng tăng hoạt. Người bị chứng này ăn rất nhiều mà vẫn ốm nhom vì tăng biến dưỡng nên đốt rất nhiều calorie, làm cho người trông như ốm đói... 

Nếu ai hay hát hay thấy mấy câu hát 

Tại sao tay anh lạnh?
Tại sao môi anh nóng?
Tại sao thân anh rung?
Tại sao chân không vững?
Tại sao? và tại sao?
(Khúc Thụy Du, thơ Du Tử Lê)

thấy hợp với thể xác và tâm thần mình quá thì xin đi tìm bác sĩ để thử máu tìm câu trả lời cho tại sao và tại sao?

Du Tử Lê quả thật là một thi tài.

NGUYỄN XUÂN QUANG.

(Nguyệt San Y Học Thường Thức, bộ II, số 18, tháng 9, 1996.)