Nguyễn Khắc Nhân - Về Du Tử Lê

(bài nói chuyện tại Nhà Cộng Đồng Người Việt San Diego ngày mồng 4 tháng 10 -1997) 

Hôm nay, chúng tôi xin đề cập đến một khía cạnh nhỏ trong dòng thơ Du Tử Lê, Thơ Tình.

Có những tình yêu như những vì sao mọc lên rực rỡ phía trước, chắp cánh cho con người bay lên. Đó là thứ tình yêu trong sáng, hạnh phúc. Hãy nghe Du Tử Lê thủ thỉ:

 khi em lạnh tôi biến thành ngọn lửa

 củi thương yêu, than đỏ hực ân tình

 em cần thơ, cho buổi sáng thơm lâu?

 tôi lập tức hóa thân thành vần điệu

 .........

 khi em ngủ tôi biến thành chiếc gối

 để phòng hờ ngội nhỡ em muốn ôm

 để đêm hờn em có cái vứt luôn

 sáng nhặt lại, thấy mình sao... dữ thiệt

Hoặc:

 tưởng tượng bên em có kẻ nằm

 bàn tay năm ngón rất phân vân

 nâng niu? - Những ngại em càng thẹn

 bỏ lỡ? - Mai sau sẽ muộn màng.

Thơ tình Du Tử dễ thương, hạnh phúc trong thập niên 60. Nhưng cùng với thời gian, thơ Du Tử Lê thay đổi, biến dạng. Trong hạnh phúc có tan vỡ, trong nụ cười còn có đầm đìa hạt lệ.

 chỉ nhớ người thôi đủ hết đời

 như trời nhớ đất (rất xa xôi)

 nắng mưa nhớ mãi hàng hiên, đợi

 thư nhớ hồi âm. Lệ nhớ môi.

Hoặc:

 em về trên chiếu, chăn tôi

 mùi hương tháng chín, nụ cuời cuối năm

 nhớ nhau bật máu chỗ nằm

 dấu răng tháng chạp, vết bầm tháng hai.

Thơ tình Du Tử Lê như lửa cháy. Như dao đâm. Như thịt rách. Như máu chảy. Như trái phá... Nói cách khác, rất hiện thực, rất tả chân. Nhớ nhau đến bật máu chỗ nằm. Nhớ dấu răng nàng đã cắn tháng chạp, như dấu ấn hằn trên cánh tay, trên môi, trên má..., nhớ đến chỗ bầm tháng hai.

Thơ tình như thế, phải là tay “cự phách.” Phải là chỉ một Du Tử Lê, không ngoài ai khác.

Trong tình yêu có hạnh phúc, có chia tan, có nước mắt, nhưng điều đặc biệt: Du Tử Lê không bao giờ thù hận, lúc nào ông cũng miệt mài say đắm. Say đắm người tình cho đến cuối đời.

 ai đã sống mà chưa từng bật khóc

 ai đã vui mà chưa lạnh môi cười

 ai một đời vẫn gọi mãi... ai ơi

 như ta đã vì em mà phải chết.

Thưa quý vị, thưa các bạn, đề cập tới thơ tình của Du Tử Lê, chúng ta cần phải có từ một ngày, một đêm tới 10 ngày 10 đêm, hay hơn thế nữa. Cho nên, tới đây, tôi xin mượn một hình ảnh để kết luận cho bài nói chuyện này: Chỉ có thuyền mới hiểu được biển mênh mông đến dường nào.

Xin mời quý vị và các bạn bước vào thế giới thơ Du Tử Lê. Có bước vào thế giới ấy, mới nhìn thấy hết cái tuyệt vời, cái rộng lớn trong cõi thơ đó.

NGUYỄN KHẮC NHÂN

(San Diego, Oct. 3. 97)