NGUYỄN KHẮC XƯƠNG - Tản Đà với nghề cầm bút

19 Tháng Ba 20192:46 CH(Xem: 7597)
NGUYỄN KHẮC XƯƠNG - Tản Đà với nghề cầm bút

Những người làm nghề văn, nghề báo đầu thế kỷ 20 phần nhiều là giới cựu học, xuất thân từ cửa Khổng sân Trình và đã tiếp thụ nền học mới với chữ quốc ngữ, phần nào chữ Pháp, cũng tiếp nhận văn hóa Âu Tây và tư tưởng dân chủ tư sản. Đó là thế hệ những Bùi Kỷ, Lê Dư, Nguyễn văn Ngọc, Phan Khôi, Đào Duy Anh, Nguyễn Văn Tố, Ngô Bằng Dực, Trần Tuấn Khải, Dương Bá Trạc, Nguyễn Trọng Thuật, Hoàng Tăng Bí, Huỳnh Thúc Kháng... Ở thế hệ này có Tản Đà Nguyễn Khắc Hiếu.

Tới Tản Đà và với Tản Đà, văn chương, bên những ý nghĩa văn hóa xã hội còn được quan niệm là nghề và là hàng hóa:


Còn non còn nước còn trăng gió

Còn có thơ ca bán phố phường

(Đề Khối tình con - 1916)

Nhà tớ xưa nay vốn vẫn nghèo

Bán văn buôn chữ kiếm tiền tiêu

(Lo văn ế)

Tản Đà lấy biểu tượng cho các ấn phẩm của mình là một người gánh hai đẫy sách đi bán rong. Nghề văn được ông quan niệm là một nghề mưu sinh:

Người viết báo, kẻ bán văn

Sinh nhai cán bút kiếm ăn lần hồi

(Đời lắm việc)

Nhà văn không chỉ rung đùi ngâm thơ mà còn phải tính tới chuyện lỗ lãi:

Văn chơi in bán để chơi chung

Dẫu được lời riêng có mấy đồng

Buôn chữ gặp ngay hồi giấy đắt

Người mua ai có biết cho không?

(Lo văn ế)

Tản Đà vừa là người viết mướn, có nghĩa là một ký giả cộng tác với một tờ báo nào đó, đưa bài và lấy nhuận bút, lại vừa là người sáng lập và chủ trì tờ An Nam Tạp Chí (ANTC). Khác với Nguyễn Văn Vĩnh và Phạm Quỳnh là không lĩnh lương và tiền nuôi báo của "nhà nước bảo hộ". Tản Đà cũng khác với những người viết mướn khác bởi ông là cây bút chuyên nghiệp độc nhất vào thời đó và là nhà văn chuyên nghiệp đầu tiên trong lịch sử văn học Việt Nam. Cuộc mưu sinh của Tản Đà hoàn toàn trông cậy vào một ngòi bút. Tản Đà viết: "Sự nghèo của tôi có lẽ cả xã hội đều đã rõ mà ngoài việc văn bút không có việc gì là sinh nhai". Rồi Ông bộc bạch: "Vợ dại, con thơ, sinh hoạt trông nhờ một ngọn bút" (Giấc mộng con).

Cũng không chỉ là nhà văn chuyên nghiệp, một người viết thuê, một ông chủ báo mà Ông còn là chủ nhân một nhà xuất bản đầu tiên của nước ta: "Tản Đà tu thư cục" ra đời năm 1922.

Cuộc đời Tản Đà là một tấm gương phản ánh tình hình văn học của thời kỳ đó mà cũng cho thấy những vất vả long đong, đắng cay chất chứa của một người cầm bút có lương tâm và trách nhiệm.

Tản Đà là nhà thơ lãng mạn, lại là cây bút mở đường cho chủ nghĩa lãng mạn mới, nhưng thơ văn Tản Đà đồng thời mang nhiều yếu tố hiện thực phê phán. Những yếu tố này cấu thành một bộ phận quan trọng trong thơ văn Tản Đà. Tản Đà thường nói về mình, về cái tôi - cá nhân.

Tản Đà lên "hầu Trời" và trước mặt Trời, giữa thiên đình, nhà thơ kể lể nỗi khổ đời văn sỹ nước Việt Nam:

Bẩm Tròi cảnh con thật nghèo khó

Trần gian thước đất vẫn không có

Nhờ Trời năm xưa học ít nhiều

Vốn liếng còn một bụng văn đó

Giấy người mực người thuê người in

Mướn cửa hàng người bán phường phố...

Đó là những long đong của một Tản Đà theo đuổi nghề cầm bút.

Qua nhiều tư liệu, chúng ta có thể phần nào cảm thông với những người cầm bút và với Tản Đà vào thời kỳ mà mọi việc viết ra văn, in thành sách, xuất bản và phát hành đều do chính nhà văn, người cầm bút phải lo lấy hết.

Nói về nỗi long đong của người cầm bút còn phải kể đến An Nam Tạp Chí, tờ báo độc nhất vô nhị ở Việt Nam, mà có lẽ cả trên thế giới với kỷ lục chết đi sống lại tới sáu lần:

Nước non đã nặng nhời nguyền

An Nam tạp chí con thuyền lênh đênh

Phong ba đành gạt khối tình

Tám năm tay lái một mình ngược xuôi

Quản chi sông rộng doành khơi

Buồm không thuận gió, ai ơi, cũng đành!

Về cảnh khốn cùng của Tản Đà quả "nhiều người đã biết" hay như Tản Đà từng nói: "Cả xã hội đều biêt", đặc biệt là vào những năm tháng cuối đời. Trên báo Ngày Nay 1938, người ta được đọc những quảng cáo của Tản Đà về xen lý số, dạy hàm thụ Quốc Văn, Hán Văn. Tam Lang viết; "Nặng gánh gia đình như vậy mà mưu sinh lại trông vào việc trước tác văn thơ, nên luôn luôn lâm vào cảnh túng thiếu, khi có khi không, lúc nhiều lúc ít như chuyện rủi may". Quách Tấn cho biết: "Tiên sinh mướn nhà ở ngã tư Sở. Bề sinh sống rất chật vật. Cái cảnh bị chủ nhà nhục mạ thường xảy ra luôn.

Một hôm, chủ nhà cho người khiêng đồ đạc của tiên sinh vứt cả ra đường vì không có tiền nhà".

Vất vả long đong thiếu thốn như thế mà Tản Đà vẫn dốc lòng theo đuổi nghề! Phải chăng đó là cái lụy ba sinh, cái duyên nợ từ những kiếp xưa nay phải trả.

Nửa ngòi bút ngỗng ba sinh lụy

Một mối tơ tằm mấy đoạn vương!

Thủy Thiên Ngô Bằng Giực có câu đối viếng thi sỹ Tản Đà:

- Biết bao nhiêu tâm não đem đúc lại thành văn, hăm mấy báo giới thi đàn, đất Bắc trời Nam đều dậy tiếng.

- Xiết nỗi phong trần vẫn giữ không biến tiết,năm mốt tuổi Bồng Châu, Tiên Đảo,sông Đà núi Tản đáng ghi tên.

Thôi thì tạm lấy câu đối trên gói lại cả một cuộc đời theo đuổi nghề cầm bút của một con người mang tự hiệu Tản Đà.

 Nguyễn Khắc Xương

Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn
05 Tháng Hai 20254:13 CH(Xem: 230)
Lê Công Thành đã trò chuyện với tôi bằng giọng nói của một con người tự do.
31 Tháng Mười Hai 20248:38 SA(Xem: 583)
Nguyễn Trọng Khôi say mê đi qua những nẻo đường của nền nghệ thuật hiện đại.
25 Tháng Mười Hai 202412:00 SA(Xem: 9591)
Loạt tranh Phục Sinh là một thí dụ thật hùng hồn cho sự quyết chí vượt qua những khó khăn về thể lực, trầm uất trong bệnh hoạn
17 Tháng Mười Hai 20244:03 CH(Xem: 540)
Hai chữ giang hồ không mấy xa lạ trong đời sống của mỗi người đều thường đề cập trong thơ, văn, điện ảnh…
30 Tháng Mười Một 20249:07 SA(Xem: 630)
ta không lo công nghệ số sẽ bào mòn cảm xúc của con người; ta chỉ nên lo con người không biết khai thác thế mạnh của công nghệ số để làm giàu cho kiến văn, suy tưởng và cảm xúc của chính mình.
19 Tháng Mười Một 20243:45 CH(Xem: 495)
Thủy Phủ sẽ tràn đầy lòng yêu thương và vang tiếng cười khi con người hiểu biết thế nào là tâm lành và tâm thiện!
22 Tháng Mười 202411:32 SA(Xem: 852)
Tôi thấy lớp nhà văn, nhà phê bình độ tuổi trên dưới 40 hiện nay rất đáng nể, tôi tin là họ sẽ làm nên chuyện.
10 Tháng Mười 20241:03 CH(Xem: 905)
Thơ tài tình luôn luôn hiếm hoi và thường đến từ sáng tạo của những nghệ sĩ tài hoa.
26 Tháng Chín 20244:37 CH(Xem: 587)
Màu, khối, nét, bố cục, ánh sáng đã thay ông kể mãi những câu chuyện của con người.
Du Tử Lê Thơ Toàn Tập/ Trọn bộ 4 tập, trên 2000 trang
Cơ sở HT Productions cùng với công ty Amazon đã ấn hành Tuyển tập tùy bút “Chỉ nhớ người thôi, đủ hết đời” của nhà thơ Du Tử Lê.
Trường hợp muốn có chữ ký tác giả để lưu niệm, ở Việt Nam, xin liên lạc với Cô Sóc, tel.: 090-360-4722. Ngoài Việt Nam, xin liên lạc với Ms. Phan Hạnh Tuyền, Email:phanhanhtuyen@gmail.com
Ở lần tái bản này, ngoài phần hiệu đính, cơ sở HT Productions còn có phần hình ảnh trên dưới 50 tác giả được đề cập trong sách.
TÁC GIẢ
(Xem: 30313)
Ở thế hệ thứ hai của sinh hoạt 20 năm âm nhạc miền Nam, tính từ 1954 tới 1975, nếu có một người lặng lẽ nhất trong mọi sinh hoạt,
(Xem: 11914)
Chính Mai Thảo là người đầu tiên, vào từ miền Bắc, mở được cánh cửa tương thông, thân ái giữa những người làm nghệ thuật ở hai đầu “thế giới” lạ lẫm.
(Xem: 19692)
Tôi biết tôi dường còn muốn nói với NXH, nhiều hơn nữa,
(Xem: 9182)
màu vàng rực rỡ của dã-quỳ đã dắt tay tôi trở lại Pleiku
(Xem: 22139)
Tôi không biết phải bắt đầu từ đâu, ra sao, thế nào khi đứng trước khu rừng có quá nhiều những gốc lạ, quý? Khu rừng thuộc quyền sở hữu của người dựng thành đêm-từ-biệt…Trần.
(Xem: 15283)
Du Tử Lê, ông ấy là ai? Sao định mệnh tôi cứ mãi gắn liền với những dòng thơ của ông ta? Nghe nói bây giờ đang ở tại Mỹ
(Xem: 5628)
Tôi mượn câu thơ kết trong bài 'Đêm, nhớ trăng Sài Gòn' của Du Tử Lê để làm tựa cho bài viết này, bài viết về ông: Du Tử Lê - một nhà thơ có tầm ảnh hưởng lớn đối với văn chương Việt Nam.
(Xem: 2429)
Nói một cách dễ hiểu hơn, thơ ông phù hợp với kích cỡ tôi, kích cỡ tâm hồn tôi, phù hợp với khả năng lãnh nhận, thu vào của tôi, và trong con mắt thẩm mỹ tôi,
(Xem: 2927)
Chúng tôi quen anh vào cuối năm 1972.
(Xem: 2714)
Anh chưa đến hay anh không đến?!
(Xem: 20360)
Tình Sầu Du Tử Lê - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Phạm Duy - Tiếng hát: Thái Thanh
(Xem: 9282)
Nhưng, khi em về nhà ngày hôm nay, thì bố của em, đã không còn.
(Xem: 10377)
Thơ Du Tử Lê, nhạc: Trần Duy Đức
(Xem: 9513)
Thời gian vừa qua, nhà thơ Du Tử Lê có nhận trả lời phỏng vấn hai đài truyền hình ở miền nam Cali là SET/TV và V-Star-TV.
(Xem: 12905)
Triển lãm tranh của Du Tử Lê, được tổ chức tại tư gia của ông bà Nhạc Sĩ Đăng Khánh-Phương Hoa
(Xem: 32325)
Tôi gọi thơ Du Tử Lê là thơ áo vàng, thơ vô địch, thơ về đầu.
(Xem: 21816)
12-18-2009 Nhà thơ Du Tử Lê phỏng vấn nhạc sĩ Thân Trọng Uyên Phươn
(Xem: 27143)
Khi gối đầu lên ngực em - Thơ Du Tử Lê - Nhac: Tịnh Hiếu, Khoa Nguyễn - Tiếng hát: Đồng Thảo
(Xem: 24519)
Người về như bụi - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Hoàng Quốc Bảo - Tiếng hát: Kim Tước
(Xem: 23333)
Hỏi chúa đi rồi em sẽ hay - Thơ: Du Tử Lê - Nhạc: Hoàng Thanh Tâm - Tiếng hát: Tuấn Anh
(Xem: 21480)
Khái Quát Văn Học Ba Miền - Du Tử Lê, Nguyễn Mạnh Trinh, Thái Tú Hạp
(Xem: 19247)
2013-03-30 Triển lãm tranh Du Tử Lê - Falls Church - Virginia
(Xem: 20544)
Nhạc sĩ Đăng Khánh cư ngụ tại Houston Texas, ngoài là một nhạc sĩ ông còn là một nha sĩ
(Xem: 18021)
Triển Lãm Tranh Du Tử Lê ở Hoa Thịnh Đốn
(Xem: 17002)
Triển lãm Tranh và đêm nhạc "Giữ Đời Cho Nhau" Du Tử Lê đã gặt hái sự thành công tại Seattl
(Xem: 26517)
Nhà báo Lê Văn là cựu Giám Đốc đài VOA phần Việt Ngữ
(Xem: 33755)
ngọn cây có những trời giông bão. ta có nghìn năm đợi một người
(Xem: 35886)
Cung Trầm Tưởng sinh ngày 28/2/1932 tại Hà Nội. Năm 15 tuổi ông bắt đầu làm thơ,