Tôi không biết năm 2014, có phải là năm đáng ghi nhớ nhất của nhà thơ Lữ Kiều / Thân trọng Minh, thành danh từ những năm tháng trước tháng 4-1975 (?) Đó là năm ông cho ấn hành tuyển tập thơ “Lãng Ca”, gồm những thi phẩm đã được xuất bản trước cũng như sau mốc điểm vừa kể- - Hay đó là những ngữ-cảnh đậm nét nhất, được ghi nhận từ tâm cảm của một thi sĩ, đồng thời, cũng là họa sĩ?
Nhưng cách gì thì, lần đầu tiên, những người yêu thơ Lữ Kiều có trên tay một hợp tuyển, ghi lại những dậm trường nắng-gió-thi-ca mấy chục năm của ông. Đó là những thao tác, những lao lực chữ, nghĩa của Lữ Kiều, mang tên: “Thời nhỏ bên dòng sông thơm ngát (1960-1962)”; “Con đường (1962-1969)”; “Giữa đời sống chúng ta (1969-1975 ); “Sau những ngày ngừng chiến tranh (30-4-1975)”; “Những khúc tiếp nối ba mươi năm qua (1983-2014)”.
Cõi giới thi ca của một người nặng lòng với tình yêu, đất nước, nhân gian, bằng hữu…trải qua nhiều giai đoạn là cõi giới của một cánh rừng bạt ngàn những ký ức khổ đau, chia lìa, thất lỡ…
Theo tôi, chúng như những miểng chai lấp lánh bất hạnh, ngộ nhận, gắn trên những bờ tường thân thế lênh đênh. Mỗi miểng chai, lại hắt trả cho chúng ta những âm bản thấp thoáng phận mình.
Vì thế, tôi không ngạc nhiên, khi thấy rất nhiều tác giả tên tuổi đã viết về cõi giới thi ca Lữ Kiều, từ những góc khuất, lẻ loi, riêng của những tác giả đó.
Thí dụ, một Châu Văn Thuận, từng viết về thơ của tác giả “Lãng ca” như sau:
“…Hôm nay, chàng nhìn lại chàng 20 năm trước, đã linh cảm cái định mệnh khởi đầu: khuôn mặt định mệnh dở dang và mất mát.
Từng ấy thương yêu từng ấy khổ
Tôi lỡ người rồi, tôi lỡ tôi.
“Bi tráng ở chỗ đam mê và sáng suốt là những đường roi của nàng trên khắc nghiệt vẫn chưa buông tha Lữ Kiều. Đời người là những cuộc chia tay mãi mãi và chàng đã sống một thời để chia ly…”
.
Thí dụ, một Nguyễn Thị Khánh Minh, từng viết:
“…Những kinh nghiệm không thể chọn lựa ấy - vô hình chung làm cuộc sống họ có chút gì quyến rũ và trong tình cờ của số phận đã chắt chiu được những hoa thơm thương khó. Cộng trừ nhân chia xem. Định mệnh đâu lấy của họ tất cả. Họ cũng gặt hái ít nhiều hoa màu từ đau thương ấy đó chứ. Cuộc đau thương nào cũng kích thích và nuôi giàu cảm xúc.
“Nhờ vậy mà Lữ Kiều có Lãng Ca…”
.
Thí dụ, một Đỗ Hồng Ngọc, từng viết:
“…Chàng không làm thơ đâu! Không có ý định làm thơ đâu! Chàng chỉ kêu tiếng kêu từ cõi lòng tức tưởi, từ nỗi đắng cay xót xa, từ những thân phận người, trên một đất nước giữa thời nhiễu nhương.
“Chàng chỉ ‘thật thà kể chuyện’. Vậy thôi. Mà, bây giờ, nửa thế kỷ đã qua, khi đọc lại, tôi vẫn còn thấy mình muốn khóc…”
Thí dụ, Lữ Quỳnh, một trong những người bạn thân thiết nhất thời niên thiếu của tác giả “Lãng ca” từng viết xuống:
“…Tập thơ mang tên Lãng Ca. Hẳn Lữ Kiều không phải băn khoăn nhiều khi chọn một cái tên tưởng như giản dị ấy đặt cho tác phẩm mà anh đã sáng tác qua nhiều thời kỳ trong cuộc đời mình. Bởi tấm lòng anh, quan niệm sống, phong thái chấp nhận hay từ khước những gì mà cuộc đời dành cho (dù tuyệt vời hay khốc liệt đến đâu), bao giờ cũng bao dung bình tĩnh.
“…Đọc Lãng Ca của Lữ Kiều, có những bài thơ làm cách nhau đến hai mươi năm. Có cái lãng mạn thời mới lớn, nhưng cũng có cái nồng nàn trong đôi mắt đã mỏi thời gian. Cái ước mơ của một thời và những tai ương của một thời khác. Xót xa đấy, nhưng có hề chi, khi lòng đã mở sẵn cho đời. Và khi trái tim đã một lần cảm xúc về thời gian.”
Và, còn nhiều tác giả khác nữa.
Riêng Lữ Kiều, khi nhìn lại mình, ông đã rất chân thành (đến ngậm ngùi), ghi nhận:
“…Ngày hai mươi tuổi, quả thật chúng ta quá trẻ để hiểu ra chân tướng của chính mình, của đời sống. Thơ bấy giờ là bài ca mê muội của lòng say đắm, có cái thất thanh của tiếng vỡ thủy tinh, nhưng cũng đâu đó đã có cái bồi hồi im lặng của giới hạn. Của ngọn núi xanh sừng sững soi mặt xuống dòng sông thơm ngát tuổi nhỏ kia (…)
“…Có thể tuổi bốn mươi bây giờ có quá nhiều âu lo, đời sống sau 1975 của chúng ta đặt ra cho mỗi phận người một chọn lựa mới, toàn diện hơn và khốc liệt hơn. Chính trong sự thay đổi kinh khiếp ấy những bài thơ còn lại là những tấm gương soi hình bóng mình cho ta khỏi lạc lối về.
“Vậy thì, những bài thơ này, đối với người làm ra, không phải chỉ là những bi ký mà còn là những bức chân dung. Của y, của bạn bè y…”
Và, ngay sau đây, chúng tôi trân trọng kính mời bạn đọc thưởng lãm một số bài thơ “…không phải chỉ là những bi ký mà còn là những bức chân dung. Của y, của bạn bè y…” Như một thứ hồi-quang-khúc-xạ, nhiều thời kỳ, của chính Lữ Kiều, thi sĩ:
.
Ở PHÚ NHUẬN
ở Phú Nhuận có những đêm
không ngủ được
máy bay rì rầm
và tiếng động trong tim ta
Buổi chiều thắp lên
Hàng nến đỏ
Vừng trăng nhạt mơ hồ
Tiếng người xướng ngôn
Con đường những người bãi sở
Mồ hôi, bụi và Sài Gòn
ở một nơi nào trên quê hương ta
Đứa trẻ lồng ngực mỏng
Dội từng tiếng đạn bom
ở một nơi nào
Trên quê hương chúng ta
Người con trai chưa có tình nhân
Môi chưa hái nụ đời
Gục chết
ở Phú Nhuận có những đêm
Mọi người tỉnh thức
Ôi đêm sâu như hỏa châu
Như hố thẳm
Như lòng vĩnh biệt
Phải không?
(1964)
.
BÀI SƯƠNG 2
Đưa tay, thoắt đã chia lìa
Một hồn phiêu bạt một ta muôn trùng
Thiết tha một trái tim hồng
Nghiêng vai, hờn đã lặng câm kiếp nào
Giật mình, ta bỗng hư hao
Nghe trong tiếng nói bàng hoàng tai ương
Người đi thôi cũng đoạn trường
Trong con mắt ấy chỉ còn lãng quên
(1967)
.
NHỮNG CHIẾC LÁ CUỐI NĂM
Lòng hư vô mà chiều cuối năm
Chân đi theo bóng lá rơi vàng
Ôi gió đời ta sao chẳng lặn
Vẫn ngửa nghiêng hoài chiếc lá khô
Một xác phàm thôi sao nặng quá
Nặng cả hai vai, một cuộc đời
Muốn gánh giùm em niềm tuyệt vọng
Nhưng vết thương không chia được cho người
Bạn cũ gọi về trong trí nhớ
Lá vẫn bay và ta cuối năm
Đôi mắt nhung đen, hàng lệ nhỏ
Thì thôi, lá chọn đất ân cần
(1-2003)
LỮ KIỀU.